Γλαύκωμα – Αιτίες, συμπτώματα και θεραπεία

Το γλάυκωμα θεωρείται ίσως μια από τις πιο ‘’ύπουλες’’ ασθένειες που απειλούν την όραση μας.

Τι ακριβώς είναι το γλαύκωμα;

Το γλαύκωμα (glaucoma) είναι συχνή πάθηση του οφθαλμού που προσβάλλει εκατομμύρια ανθρώπους. Χαρακτηρίζεται από αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση. Μια ‘’δόλια’’ και μη αναστρέψιμη οφθαλμική πάθηση, που στην περίπτωση εκείνη που δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να προκαλέσει βλάβη του οπτικού νεύρου, (οπτική νευροπάθεια) και να οδηγήσει σε μερική απώλεια όρασης ακόμα και σε τύφλωση!

Ετυμολογικά προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη <<γλαυκός + ώμα>>. Αυτό γιατί τα φυσιολογικά μέρη του οφθαλμού παίρνουν το γλαυκό, κυανόφαιο χρώμα.

Το γλαύκωμα οφείλεται συνήθως στην υψηλή πίεση των υγρών στο εσωτερικό του οφθαλμού. Η πίεση αυτή που καλείται ενδοφθάλμια πίεση, αυξάνεται, όταν σταματά να υπάρχει ισορροπία μεταξύ παραγωγής και παροχέτευσης του ενδοφθάλμιου υγρού. Αυτό προκαλεί και τον κίνδυνο για προοδευτική καταστροφή του οπτικού νεύρου.

Το γλαύκωμα εξελίσσεται αργά για μία περίοδο ετών. Έχει χαρακτηριστεί ως ‘’σιωπηλή’’ νόσος, αφού οι περισσότεροι ασθενείς στα αρχικά στάδια, συνήθως δεν έχουν ενοχλήσεις και δεν παρουσιάζουν συμπτώματα.

Η αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση (συνήθως πάνω από 20-22 mmHg) αποτελεί την πρώτη ένδειξη για την ύπαρξη της νόσου. Υπάρχουν σπάνιες περιπτώσεις που έχουμε γλαύκωμα ακόμα και με φυσιολογική πίεση, γλαύκωμα χαμηλής πιέσεως. Κι εδώ πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζει ο αγγειακός παράγοντας.

Ποιοι και πόσοι είναι οι κυριότεροι τύποι γλαυκώματος;

Γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας.

Είναι το συχνότερο, χρόνιο απλό γλαύκωμα. Όταν η γωνία μεταξύ του περιφερικού κερατοειδούς και της ίριδας είναι ανοιχτή. Είναι η πιο πονηρή μορφή γλαυκώματος, αφού είναι εντελώς ασυμπτωματική. Στο χρόνιο απλό γλαύκωμα παρά το γεγονός ότι η γωνία είναι ανοικτή, μπορεί να εντοπιστεί αυξημένη αντίσταση στην εκροή του υδατοειδούς υγρού μέσω του δοκιδωτού πλέγματος.

Αυτή η αντίσταση στην αποχέτευση προκαλεί την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, με αποτέλεσμα την καταστροφή του οπτικού νεύρου. Ενώ λοιπόν ο οφθαλμός δείχνει φυσιολογικός, η απώλεια όρασης έρχεται  εντελώς ανώδυνη, οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται της παρουσία της νόσου. Το χρόνιο απλό γλαύκωμα κυριολεκτικά κλέβει σιωπηλά την όραση.

Γλαύκωμα κλειστής γωνίας, οξύ γλαύκωμα

ΓΠαρατηρείται όταν η γωνία μεταξύ του περιφερικού κερατοειδούς και της ίριδας είναι κλειστή και εμφανίζεται συνήθως σε άτομα που έχουν υπερμετρωπία και σε ηλικιωμένους. Η ενδοφθάλμια πίεση είναι αρκετά υψηλή και η όραση πολύ θολερή. Εδώ τα συμπτώματα μπορεί να είναι ιδιαιτέρως αισθητά με έντονο πόνο στον οφθαλμό και ερυθρότητα. Το οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας χρειάζεται άμεση θεραπεία και αντιμετώπιση ακόμη και με σταγόνες για την μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Εάν η πίεση επιμένει να βρίσκεται σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα απαιτείται χειρουργική επέμβαση.

Συγγενές γλαύκωμα

Πολύ σπάνιο αλλά σοβαρό. Εμφανίζεται στα 4 πρώτα χρόνια της ζωής, στην πρώιμη δηλαδή παιδική ηλικία. Ένα παιδί με συγγενές γλαύκωμα είναι αρκετά ανήσυχο, έχει υπερβολική δακρύρροια, τρίβει και πειράζει τα μάτια του συχνά και παρουσιάζει αυξημένη φωτοευαισθησία.

Γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης

Συναντάται σε άτομα που διαθέτουν υπερευαίσθητο οπτικό νεύρο, ικανό να επηρεάζεται και από τιμές ενδοφθάλμιας πίεσης που για τους περισσότερους θεωρούνται απόλυτα φυσιολογικές.

Πώς προκαλείται το γλαύκωμα και ποια τα αίτια του;

Το γλαύκωμα προκαλείται από την αδυναμία απαγωγής του υγρού που φυσιολογικά παράγεται στο εσωτερικό του οφθαλμού. Αυτό επηρεάζει και οδηγεί στην αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Με τον χρόνο, η πίεση που ασκείται στο οπτικό νεύρο, μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμη βλάβη αυτού και μόνιμη απώλεια όρασης. Να επισημάνουμε πως μια αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση δεν σημαίνει αναγκαστικά γλαύκωμα, αν δεν παρατηρείται ταυτόχρονα και βλάβη του οπτικού νεύρου. Στην περίπτωση αυτή έχουμε να κάνουμε με οφθαλμική υπερτονία.

Ποια είναι τα συμπτώματα του γλαυκώματος;

Το γλαύκωμα, τουλάχιστον στα αρχικά του στάδια, δεν εμφανίζει συμπτώματα. Αυτή είναι και η κύρια αιτία για την μεγάλη επικινδυνότητα αυτής της ασυμπτωματικής ασθένειας. Σε προχωρημένα όμως στάδια εκτός από τις βλάβες στην περιφερειακή ξεκινά η αλλοίωση και στην κεντρική όραση.

Προδιαθετικοί παράγοντες:

• Κληρονομικότητα και οικογενειακό ιστορικό.
• Προχωρημένη ηλικία, γήρανση.
• Διαβήτης.
• Υπέρταση.
• Υπερμετρωπία.
• Πρεσβυωπία.
• Μυωπία.
• Μαύρη φυλή.
• Μακροχρόνια χορήγηση κορτιζόνης, ιδίως τοπικά κολλύρια.
• Τραυματισμός οφθαλμού.
• Αγγειακές παθήσεις.
• Οφθαλμικές φλεγμονές.

Το γλαύκωμα στην πλειοψηφία των ανθρώπων παραμένει αδιάγνωστο. Αυτόματα αυτό ‘’κρούει τον κώδωνα του κινδύνου’’ πως είναι απαραίτητη η πρόληψη και ο πλήρης οφθαλμολογικός έλεγχος μετά την ηλικία των 40 ετών.

Πώς μπορεί να γίνει διάγνωση για γλαύκωμα;

Όπως προείπαμε αυτή καθ΄ αυτή η υψηλή πίεση στο μάτι δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχετε γλαύκωμα. Υπάρχουν άτομα που έχουν υψηλή ενδοφθάλμια πίεση, αλλά δεν έχουν γλαύκωμα. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο ο οφθαλμίατρος να λάβει υπόψη του πολλά δεδομένα, παράγοντες κινδύνου και αποτελέσματα ειδικών εξετάσεων για να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα.

Για τη διάγνωση του γλαυκώματος υπάρχουν τρεις απλές και ανώδυνες εξετάσεις:

1. Μέτρηση ενδοφθάλμιας πίεσης,
2. Εξέταση οπτικού νεύρου με βυθοσκόπηση,
3. Εξέταση οπτικού πεδίου.

Ωστόσο, η επιβεβαίωση της διάγνωσης μπορεί να απαιτήσει εκτός από συχνή παρακολούθηση της ενδοφθάλμιας πίεσης και του οπτικού πεδίου και πιο εξειδικευμένες μεθόδους εξέτασης των νευρικών ινών που βοηθούν στην αποκάλυψη μιας πρώιμης βλάβης.

Οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων στην ιατρική τεχνολογία είναι πολύ αξιόλογες.  Η τεχνολογία έδωσε κι εξακολουθεί να δίνει πολύ σπουδαίες δυνατότητες, τόσο στην διάγνωση όσο και στην αντιμετώπιση και θεραπεία του γλαυκώματος.

Πώς αντιμετωπίζεται το γλαύκωμα;

Οφθαλμικές σταγόνες.

Η θεραπεία συνήθως γίνεται με κολλύρια τα οποία επιτυγχάνουν την πτώση της ενδοφθάλμιας πίεσης και αυτό με τη σειρά του σταματάει ή επιβραδύνει την εξέλιξη του γλαυκώματος και κατά συνέπεια τη βλάβη του οπτικού νεύρου.

Χάπια και φάρμακα

Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να χορηγηθούν χάπια για μικρό χρονικό διάστημα για την μείωση της πίεσης. Χάπια μπορεί να δοθούν για μεγαλύτερο διάστημα για την αύξηση της αιματικής ροής στα οπτικά νεύρα. Η θεραπεία γίνεται εφόρου ζωής.

Σε μικρή συχνότητα, περιστατικών που δεν ελέγχονται ικανοποιητικά με τη φαρμακευτική αγωγή, παίρνουν θέση άλλες θεραπείες , είτε χειρουργικές επεμβάσεις, είτε με τη χρήση laser.

Χειρουργικές θεραπείες

Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να διευκολύνει την έξοδο του υγρού από το μάτι και να μειώσει την πίεση. Η χειρουργική προσέγγιση εφαρμόζεται μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που δεν ανταποκρίθηκαν στις προηγούμενες θεραπείες.

Θεραπεία με laser

Η θεραπεία με λέιζερ χρησιμοποιεί μια δυνατή ακτίνα φωτός η οποία συγκεντρώνεται στη γωνία του πρόσθιου θαλάμου απ’ όπου το υγρό εξέρχεται από το μάτι. Αυτό δημιουργεί κάποιες αλλαγές οι οποίες διευκολύνουν την έξοδο του υγρού.

Δυστυχώς τα καλά αποτελέσματα της θεραπείας με λέιζερ μπορεί να μειωθούν με το πέρασμα του χρόνου. Γι’ αυτό οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί στην θεραπεία αυτή μπορεί να χρειάζεται να παίρνουν και φάρμακα.

Αναλυτικότερα:

• Αrgon Laser Τραμπεκουλοπλαστική (ALT – Argon Laser Trabeculoplasty). Σε γλαυκώματα ανοιχτής γωνίας εφαρμόζεται θερμικό λέιζερ στο διηθητικό ηθμό, στην γωνία του προσθίου θαλάμου, με σκοπό την διάνοιξη αυτού.
• Εκλεκτική Laser Τραμπεκουλοπλαστική (SLT – Selective Laser Trabeculoplasty). Εφαρμόζεται ειδικό μη θερμικό laser στο διηθητικό ηθμό, στη γωνία του προσθίου θαλάμου, το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπλαση και τη διάνοιξη του ηθμού. Με το SLT δεν διαταράσσονται οι ιστοί και υπάρχει δυνατότητα επανάληψης σε περίπτωση υποτροπής.
• Περιφερικές ιριδοτομές. Εφαρμόζεται σε γλαυκώματα στενής ή κλειστής γωνίας. Με χρήση ειδικού θερμικού laser ο οφθαλμίατρος ανοίγει μικρές οπές στην περιφέρεια της ίριδας, με σκοπό την άμεση επικοινωνία του προσθίου με τον οπίσθιο θάλαμο.
• Κυκλοφωτοπηξία. Αποτελεί σύγχρονη εφαρμογή μιας πιο παλιάς μεθόδου, της κυκλοκρυοπηξίας. Με την μέθοδο αυτή εφαρμόζεται ειδικό laser, εξωτερικά ή εσωτερικά στον οφθαλμό, στη περιοχή του ακτινωτού σώματος πίσω από την ίριδα, με σκοπό την μείωση της παραγωγής του υδατοειδούς υγρού.
• Χειρουργική επέμβαση. Η τραμπεκουλεκτομή είναι η περισσότερο διαδεδομένη μέθοδος. Με την μέθοδο αυτή κατασκευάζεται χειρουργικά μια τεχνητή οδό αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού, από τον πρόσθιο θάλαμο προς την εξωτερική επιφάνεια του σκληρού χιτώνα. Η εμφύτευση τεχνητών βαλβιδικών μηχανισμών και η καναλοπλαστική αποδεικνύονται ωστόσο πολλά υποσχόμενες τεχνικές.

Τι άλλο πρέπει να γνωριζετε (tips)

• Το γλαύκωμα αποτελεί μια πάθηση του οπτικού νεύρου, με κύρια αιτία την υψηλή πίεση στα μάτια. Προσβάλει περίπου το 3% του πληθυσμού. Συχνότερα δεν δίνει συμπτώματα, προχωρά αθόρυβα και αν δε διαγνωστεί εγκαίρως και δεν ακολουθηθεί σωστή αντιμετώπιση μπορεί να οδηγήσει αργά αλλά σταθερά στην πλήρη απώλεια της όρασης. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η προληπτική εξέταση από τον οφθαλμίατρο.
• Ο ασθενής που παρακολουθείται για γλαύκωμα και μπαίνει στη διαδικασία θεραπείας έχει την υποχρέωση προς τον εαυτό του να κάνει τακτικά ανά έτος τουλάχιστον εξέταση οπτικών πεδίων.
• Η πρόληψη είναι άκρως απαραίτητη, γιατί οι όποιες βλάβες ήδη υπάρχουν, δεν υποστρέφουν. Η θεραπεία στο γλαύκωμα έχει στόχο μόνο τη μη επιδείνωση των βλαβών και τη σταθεροποίησή τους.
• Τα σύγχρονα τοπικά φάρμακα, τα κολλύρια για το γλαύκωμα είναι πολύ αποτελεσματικά. Η επαναλαμβανόμενη όμως συνταγογράφηση τους, η λήψη χωρίς τακτική εξέταση από τον οφθαλμίατρο και η λήψη χωρίς εξέταση των οπτικών πεδίων μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές βλάβες της όρασης, μη υποχωρητικές.
• Σημαντικά μειωμένο κίνδυνο να εκδηλώσουν γλαύκωμα διατρέχουν όσοι παραμένουν σε καλή φυσική κατάσταση χάρη στην τακτική γυμναστική, δείχνει μια νέα αμερικανική επιστημονική μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Medicine and Science in Sports and Exercise.
• Είναι δυνατό να μειωθεί ο κίνδυνος εκδήλωσης της πάθησης χάρη σε μια διατροφή με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, σύμφωνα με μια νέα επιστημονική μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση JNeurosci.

Βασικοί κανόνες και συμβουλές

Το χρόνιο απλό γλαύκωμα είναι απόλυτα ασυμπτωματικό. Έχετε πάντα στο νου σας  πως εσείς είστε οι ‘’πρωταγωνιστές’’ στην αντιμετώπιση της πάθησης και ο ρόλος σας είναι ο πιο σημαντικός.

Η χρόνια δέσμευση σας είναι επιβεβλημένη για την διατήρηση της βαρύτιμης όρασής σας. Παίρνετε τα φάρμακά σας ή τις οφθαλμικές σας σταγόνες όπως ακριβώς έχει συστήσει ο οφθαλμίατρός σας.

Ενημερώστε τον γιατρό σας για όποιες παρενέργειες νιώσετε κατά τη διάρκεια της φαρμακευτικής σας αγωγής.

Μην αγνοείτε τον κληρονομικό παράγοντα και προτρέψτε τους ενήλικες συγγενείς σας να υποβάλλονται και αυτοί τακτικά σε οφθαλμολογική εξέταση.

---

Οι πληροφορίες στα άρθρα μας δεν έχουν σκοπό να αντικαταστήσουν την σχέση με έναν εξειδικευμένο επαγγελματία υγείας, γιατρό ή ιατρικό σύμβουλο, και δεν προορίζονται ως ιατρικές συμβουλές.